Kiedy do ortopedy?
Oczywiste sytuacje, kiedy szukamy pomocy u lekarza to urazy, złamania i zwichnięcia. Rzadziej zauważamy drobne dolegliwości, które nasilają się latami, np. niesymetryczność barków, łopatek (mogące być wynikiem skrzywienia kręgosłupa), utykanie – mogące być objawem skrócenia się kończyny (np. następstwo zaawansowanej choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego powodującej ścieranie chrząstki głowy kości udowej lub panewki stawu).
Dlatego też nie lekceważmy żadnych objawów i skonsultujmy się z lekarzem ortopedą we wczesnym etapie ewentualnej choroby, wtedy zwiększamy szanse na jej skuteczne leczenie.
Głównym objawem, który powinien nas koniecznie skłonić do wizyty u ortopedy jest ból. Ból odczuwany podczas ruchu lub ból w spoczynku, np. w nocy. A także ból stały, jak też ból okresowy, pojawiający się tylko przy niektórych czynnościach ruchowych, lub tzw. ból związany ze zmianą pogody. Pamiętajmy, że ból narządów ruchu: kości, stawów, kręgosłupa nie zawsze odczuwamy w miejscu rzeczywiście chorym. Potocznie nazywa się to promieniowaniem bólu, stąd dolegliwości bólowe barku czy łokcia mogą mieć swoją przyczynę chorobową np. w kręgosłupie szyjnym. Nie warto zatem „leczyć się na własną rękę”, stosując na przykład różnego typu maści, gdyż prawidłową diagnozę może postawić tylko specjalista ortopeda.
Jak przygotować się do pierwszej wizyty?
Przed pierwszą konsultacją lekarską należy przygotować całą posiadaną przez pacjenta dotychczasową dokumentację medyczną: wypisy ze szpitala, ew. informacje od lekarza pierwszego kontaktu (lub skierowanie, jeśli wizyta odbywa się w ramach kontraktu z NFZ), wcześniejsze prześwietlenia i wyniki badań (jeśli pacjent je ma): USG, RTG (zdjęcia rentgenowskie), MRI (rezonans magnetyczny), CT (tomografia komputerowa) oraz wyniki badania laboratoryjnych (krew, mocz itp.).
Należy też poinformować lekarza o stale branych lekach oraz o przewlekłych chorobach. Wszystko to połączone z wywiadem i badaniem wykonanym podczas każdej wizyty pozwoli ortopedzie wstępnie zdiagnozować przyczyny naszych dolegliwości. Często jednak konieczna będzie dalsza diagnostyka, w szczególności wykonanie aktualnych badań obrazowych, np. USG, RTG, MRI, CT lub EMG. Nie wykonuję artroskopii tzw. diagnostycznej.
Schorzenia kręgosłupa
Kręgosłup jest najważniejszą osiową częścią naszego szkieletu. Dzięki niemu możemy zachować pozycję pionową, stanowi rodzaj głównego „rusztowania”, na którym opera się nasze ciało. Kręgosłup chroni delikatną strukturę rdzenia kręgowego. Często jednak zapominamy o tych niezwykle ważnych funkcjach kręgosłupa i nie dbamy o niego.
Wrodzone wady kręgosłupa nie są bardzo częste, ale tzw. skrzywienia, czyli skoliozy kręgosłupa, stają się już niemal chorobą cywilizacyjną. Kręgosłup dotykają też inne choroby, np. zwyrodnienia lub osteoporoza, które osłabiając kościec kręgów, powoduje dolegliwości bólowe.
Zapobieganie schorzeniom kręgosłupa powinno być ważne dla wszystkich myślących poważnie o swoim zdrowiu. Unikajmy zatem dźwigania ciężarów (jeśli musimy, to podnośmy nie pochylając się, tylko uginając nogi przy prostym kręgosłupie), unikajmy garbienia się i niewygodnego wielogodzinnego siedzenia bez podparcia części lędźwiowej, zachowujmy zdrową dietę i aktywność fizyczną (np. pływanie).
Nieleczone choroby kręgosłupa prowadzą do jego usztywnienia, ucisków na nerwy (ból, niedowłady), a często do konieczności poważnej operacji. Odczuwając ból kręgosłupa lub ból promieniujący, skonsultujmy się z ortopedą. Prawidłowe leczenie i rehabilitacja przywrócą nam sprawność.
Najczęstsze choroby i urazy biodra
Ból w okolicy biodra nie zawsze jest związany z jego chorobą. Może on bowiem pochodzić z okolicy lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa. Z kolei schorzenie stawu biodrowego może objawiać się bólem zlokalizowanym w pachwinie, udzie, pośladkach lub w kolanach. Dlatego tak ważna jest prawidłowa diagnostyka i konsultacja u ortopedy. Ból w pachwinie jest praktycznie wynikiem zaburzeń w strukturze stawu biodrowego wykluczającym raczej schorzenia kręgosłupa.
Wśród osób dorosłych najczęstszymi schorzeniami biodra są urazy w wyniku wypadków (przemieszczenia, zwichnięcia, złamania – najczęściej w przebiegu osteoporozy) oraz choroba zwyrodnieniowo – wytwórcza (artroza). Dwie ostatnie choroby często współistnieją ze sobą i występują w starszym wieku, choć zdarza się, że dotyczą też osób stosunkowo młodych. Biodro jest stawem najbardziej obciążonym, stosunkowo słabo ukrwionym oraz rzadko wykonującym pełny zakres ruchu (na co dzień wykorzystujemy do chodzenia tylko ruch zgięcia i prostowania).
Jeśli nie uprawiamy sportu, nie ćwiczymy – taki brak ruchu prowadzi do zmniejszenia produkcji płynu maziowego w stawie i zwiększenia narażenia na urazy chrząstki wewnątrzstawowej. Doprowadza to do dolegliwości bólowych i ograniczenia ruchomości stawu. Najpowszechniejsza w starszym wieku choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego może doprowadzić do silnego bólu, a nawet unieruchomienia stawu. Konieczna jest wtedy operacja wymiany naturalnego stawu na tzw. endoprotezę. Jest to poważny zabieg operacyjny, który umożliwia jednak choremu po okresie rekonwalescencji powrót do sprawności i poruszania się bez pomocy lasek łokciowych.
Najczęstsze uszkodzenia i schorzenia kolana, stawu skokowego i stóp
Wśród urazów narządów ruchu statystycznie najczęściej występują uszkodzenia kończyny dolnej: złamania i pęknięcia kości, zwichnięcia stawów kolanowych, skokowych, zerwania torebek stawowych lub więzadeł.
Wśród chorób dominują schorzenia kolana: wady wrodzone, jak kolana koślawe lub szpotawe oraz szereg chorób wieku dorosłego: zapalenia, torbiele, choroby chrząstki kolanowej (najczęściej artroza), przemieszczenia rzepki, choroby więzadeł i wiele innych. Choroby kolana są często związane z ich przeciążeniem, np. podczas pracy lub uprawiania sportu (narty, tenis, podnoszenie ciężarów itd.). Zaawansowane uszkodzenia tkanki chrzęstnej w kolanie prowadzi do konieczności wymiany stawu poprzez założenie protezy całkowitej stawu kolanowego.
Powszechnym urazem stawu skokowego jest skręcenie stawu z uszkodzeniem aparatu więzadłowego oraz torebki stawowej. Urazy te poddają się najczęściej leczeniu zachowawczemu, jednak w osłabionym stawie urazy te mogą się powtarzać. W przypadku trwałego uszkodzenia aparatu więzadłowego koniecznym jest leczenie operacyjne.
Schorzenia stopy należą do dość pospolitych, co nie dziwi biorąc pod uwagę jej skomplikowanie: stopa składa się aż z 26 kości oraz zespołu mięśni, wiązadeł i ścięgien. Oprócz różnego typu urazów w wyniku wypadków (np. złamań kości śródstopia), najczęściej występują deformacje związane indywidualnymi predyspozycjami i nieprawidłowym obuwiem (np. płaskostopie, stopa wydrążona czy koślawy paluch tzw. „halux”) oraz choroby kości pięty, tzw. ostrogi czy zapalenia przyczepu ścięgna Achillesa. Wiele z wymienionych powyżej chorób nie wymaga leczenia operacyjnego, każda jednak powinna zostać prawidłowo zdiagnozowana i leczona przez lekarza specjalistę ortopedę.
Choroby kończyny górnej (bark, łokieć, nadgarstek)
Obręcz barkowa, łokieć, nadgarstek to newralgiczne punkty decydujące o ruchu kończyny górnej. Warto wiedzieć, że więzadła stawu barkowego utrzymujące układ kostny są bardzo elastyczne, dając nam szeroki zakres ruchu, ale słabsze niż na przykład więzadła stawu biodrowego. Ta słabość powoduje podatność stawu na zwichnięcia. Oprócz takich urazów wypadkowych jak właśnie zwichnięcia czy złamania, najczęstszymi chorobami barku są zapalenia i uszkodzenia przyczepu ścięgien mięśni rotatorów (tj. m. nadgrzebieniowego, podgrzebieniowego, podłopatkowego i obłego mniejszego) i kaletki maziowej ponadramienno – podbarkowej. Najbardziej charakterystycznym objawem są bóle nocne niepoddające się leczeniu farmakologicznym (często z powodu bólu sen przerywany jest 4-5 x na noc, ułożenie na chorym barku jest nie możliwe ze względu na ból). Dodatkowo występuje ograniczenie bólowe zakresu ruchów w stawie ramiennym, szczególnie rotacji wewnętrznej. Wcześnie zdiagnozowany zespół bolącego barku może być leczony zachowawczo, w zaawansowanym stadium niezbędnym jest leczenie operacyjne (artroskopia barku).
Choroby stawu łokciowego są jednymi z najpowszechniejszych przyczyn dolegliwości bólowych w ortopedii. Tzw. łokieć tenisisty czy łokieć golfisty powstają jednak najczęściej nie w wyniku uprawiania tych sportów, lecz w trakcie naszych codziennych czynności związanych z pracą. Silna bolesność tych schorzeń ogranicza możliwości ruchu ręką u pacjentów. Powoduje to konieczność szybkiego i skutecznego leczenia zachowawczego, w trudniejszych przypadkach operacyjnego. Pozostałe powszechne choroby stawu łokciowego to zapalenie stawu, zapalenie kaletki maziowej, zapalenie nerwu łokciowego i niestabilności.
Nadgarstek jest stawem narażonym na przeciążenia podczas wykonywania wielu zawodów, np. zawodu fryzjerki. Najczęstsze choroby to zespoły cieśni kanału nadgarstka lub kanału Guyon, artroza, schorzenia ścięgien oraz uszkodzenia mechaniczne w wyniku wypadków np. złamania i zwichnięcia. W przypadku chorób wynikających z ucisku nerwów konieczne jest wykonanie badania przewodnictwa nerwowego – EMG. W zaawansowanych chorobowo przypadkach konieczne jest leczenie operacyjne.
Wszystkie powyższe opisy mają charakter czysto informacyjny i nie mogą zastąpić konsultacji z lekarzem specjalistą ortopedą, który na podstawie badań będzie mógł postawić prawidłową diagnozę Państwa stanu zdrowia i zaordynować kompleksowe leczenie.